Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım, Açığa ...Hakkında Tebliğ (Seri: V, No: 65)

(14/7/2003 tarihli ve 25168 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)

    

    

(*)  Seri: V, No: 74 sayılı Tebliğ 1/1/2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

    

Madde 1 — Bu Tebliğin amacı, sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açığa  satış ve ödünç alma ve verme işlemleri ile bu faaliyeti yapacak olan kurumlara ilişkin  ilke ve esasları düzenlemektir.

Madde 2 — Bu Tebliğ 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun değişik 22 nci  maddesinin birinci fıkrasının (l) bendine dayanılarak düzenlenmiştir.

Madde 3 — Bu Tebliğde geçen;

Kanun :28/7/1981 tarihli 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununu,

Kurul : Sermaye Piyasası Kurulu'nu,

Borsa: Sermaye  piyasası  araçlarının  işlem  göreceği  borsalar  ve Kurulca bu Tebliğ konusu işlemlerin yapılmasına izin verilen teşkilatlanmış diğer piyasaları,

Takasbank:  İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Takas ve Saklama Bankası Anonim Şirketini,

İMKB Yönetmeliği:19/2/1996 tarihli ve 22559 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan  İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliğini,

Özsermaye: Kurulun aracı kurumların sermayelerine ve sermaye yeterliliğine  ilişkin düzenlemeleri uyarınca  hesaplanan özsermaye tutarını,

İşleme Konu Kıymetler : Kullandırılan kredi karşılığında satın alınan sermaye piyasası  araçları veya açığa satıştan elde edilen satış hasılatı ile  müşterinin bu işlemler nedeni ile özkaynak olarak yatırdığı  nakit ve sermaye piyasası araçlarının toplamını,

DİBS Piyasa Yapıcıları: Hazine Müsteşarlığı tarafından Devlet İç Borçlanma Senetleri  (DİBS) için çift taraflı kotasyon vermek üzere görevlendirilen  aracı kurum ve bankaları,

Ölçüt Kağıt:   Türkiye      Cumhuriyeti     Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenecek DİBS’leri,

ifade eder.

Madde 4 — Sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açığa satış ve ödünç alma  ve verme işlemlerine, sermaye piyasası araçlarının alım satımına aracılık yetki  belgesine sahip aracı kurumlar Kuruldan ayrıca izin almaksızın aracılık edebilirler.

Aracı kurumlar bu Tebliğde yer alan mekan, teknik donanım, personel ve  muhasebe sistemi gibi şartları yerine getirdiklerini Kurula tevsik etmeleri şartı ile 30 iş  günü içerisinde kendilerine aksi bildirilmedikçe Tebliğ kapsamına giren işlemleri  yapabilirler.

Bankaların sermaye piyasası aracı alımı için doğrudan müşterilere kullandırmak  üzere bu Tebliğde özkaynak olarak sayılan kıymetler karşılığında açmış oldukları  krediler de ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla 7 ve 8 inci maddelerde  düzenlenen genel ve özel nitelikteki limitlere ilişkin hükümler dışında bu Tebliğde yer  alan esaslara tabidir.

(Değişik dördüncü fıkra: Seri: V, No: 78 sayılı Tebliğ ile) Sermaye piyasası aracı  ödünç alma ve verme işlemleri; aracı kurumlar, bankalar ve Takasbank tarafından bu  Tebliğde yer alan esaslar çerçevesinde Kuruldan ayrıca izin alınmaksızın  gerçekleştirebilir. Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemleri için  Takasbank bünyesinde oluşturulacak piyasaya kabul koşulları, işlem yapma kural ve  biçimleri ile uygulanacak diğer hükümler Takasbank yönetim kurulunun önerisi üzerine  Kurul onayı alınmak kaydıyla yönetmelikle belirlenir.

DİBS piyasa yapıcısı olarak yetkilendirilmeyen bankalar ve aracı kurumlar,  DİBS’leri yalnızca ödünç verebilirler ancak ödünç alma işleminde bulunamazlar.

Madde 5 — (Değişik: Seri: V, No: 74 sayılı Tebliğ ile) Aracı kurumlar, sermaye  piyasası araçlarının kredili alım, açığa satış ve ödünç alma ve verme işlemlerinin  yürütülmesi ve kontrol mekanizmalarının sağlanması amacıyla gerekli teknik donanımı  sağlamak ve yeterli teknik ve mesleki bilgiye sahip, özkaynak oranlarının mevzuat ve  müşterilerle imzalanan ilgili çerçeve sözleşmelere uygunluğu, müşterilerin risklerinin  günlük olarak takip edilmesi ve raporlanması ile görevli bir personeli ve genel müdüre  raporlama yapmak amacıyla yönetim kurulu kararı ile bir genel müdür yardımcısını,  genel müdür yardımcısının bulunmaması durumunda bir birim yöneticisini sorumlu  olarak atamak zorundadırlar. Aracı kurumlar yönetim kurulu kararı ile sorumlu bir yönetim  kurulu üyesi başkanlığında genel müdür veya genel müdür yardımcısı ile ilgili birim  yöneticilerinden meydana gelen bir kredi komitesi oluştururlar. Kredi komitesinin görev  ve yetkileri aracı kurumların iç kontrol prosedürlerinde belirlenir.

(Ek fıkra: Seri: V, No: 81 sayılı Tebliğ ile) Kredi komitesi kararları için bir karar  defteri tutulur ve alınan kararlar tarih ve sıra numarası verilmek suretiyle imzalanarak  noterce onaylanmış bu deftere kaydedilir.

Madde 6 — Borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem gören sermaye  piyasası araçlarından, sermaye piyasası araçlarının kredili alım ve açığa satış  işlemlerine konu olacaklar ilgili borsanın yetkili organları tarafından piyasa  kapitalizasyonu, likidite, dolaşımda bulunan pay sayısı, işlem sıklığı ve bu gibi hususlar  dikkate alınmak suretiyle bir veya birden fazla gruba ayrılarak listelere alınır, Kurul’a  bildirilir ve Kurul’un onayını müteakip ilan edilir.

Kurul gerekli gördüğü hallerde, bazı sermaye piyasası araçlarının listelerden  çıkarılmasını ilgili borsanın yetkili organından isteyebilir.

Listelerde değişiklik yapıldığında, listeden çıkarılan sermaye piyasası araçları  ilgili borsa tarafından tasfiye işlemlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla, üç ayı geçmemek  üzere, bir sonraki değişiklik dönemine kadar geçici liste kapsamına alınır.

Listeden çıkarılan sermaye piyasası aracı için açılmış bulunan kredi, müşterinin  talebi ve aracı kurumun kabul etmesi şartıyla listede yeralan başka bir sermaye  piyasası aracıyla değiştirilmek suretiyle devam edebilir.

Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenen ölçüt kağıtlar DİBS piyasa yapıcıları  tarafından ödünç alma ve verme işlemine konu edilebilecek menkul kıymetlerdir. DİBS  piyasa yapıcıları tarafından ödünç alma ve verme işlemine konu edilebilecek ölçüt  kağıtlar dışındaki DİBSler Hazine Müsteşarlığı’nın görüşü çerçevesinde Borsa  tarafından belirlenerek duyurulur. Ancak bankaların DİBS dışında kalan sermaye  piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemleri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası  bünyesindeki DİBS ödünç alma ve verme işlemleri bu fıkra hükmüne tabi değildir.

Madde 7 — Aracı kurumların belirli bir anda kullandırdıkları kredilerin toplam  tutarı ile müşterileri ve/veya kendi hesaplarına açığa sattıkları hisse senetlerinin  değerinin toplamı her faaliyet için ayrı hesaplanmak üzere içinde bulunulan aydan  önceki üç ay için ay sonları itibariyle hesaplanan özsermayelerin ortalamasının iki katını  geçemez.

Ancak, ortalamaya dahil olan son aya ait özsermaye rakamının ortalamadan  düşük olması durumunda, limit hesaplamalarında son üç aylık özsermaye rakamlarının  ortalaması yerine son aya ait özsermaye rakamı dikkate alınır. Kurul’un aracı kurumların  sermayelerine ve sermaye yeterliliğine ilişkin düzenlemelerinde yer alan sermayenin  güçlendirilmesine ilişkin özel hükümler saklıdır.

Kurul tarafından bu maddede belirlenen işlem sınırları Türkiye Cumhuriyet  Merkez Bankasının da görüşü alınmak suretiyle değiştirilebilir.

Kurul gerektiğinde, aracı kurumun mali yapısını ve/veya işlemlerini dikkate alarak  bu maddede belirlenen işlem sınırlarını düşürebilir veya aracı kurumun bu Tebliğ  kapsamına giren işlemleri yapmasını yasaklayabilir. Bu durumda aracı kuruma  işlemlerini yeni sınıra çekmesi veya tasfiyesi için Kurulca süre verilir. Kurul tarafından  aracı kurumun bu maddede belirlenen işlem sınırlarının düşürülmesi veya aracı  kurumun bu Tebliğ kapsamına giren işlemleri yapmasının yasaklanması halinde bu  hususlar Kurulun aracılık faaliyetlerine ilişkin düzenlemelerindeki yetki belgesi iptaline  ilişkin ilan hükümlerine tabidir. Sermaye piyasası araçlarının kredili alım, açığa satış ve  ödünç alma ve verme işlemlerine ilişkin limitleri düşürülen veya söz konusu işlemleri  yapması yasaklanan aracı

kurumların tekrar söz konusu işlemlerde bulunabilmek üzere talepte bulunmaları  halinde başvuruları Kurulca değerlendirilir.

Madde 8 — Aracı kurumların bir müşteriye açacakları kredi tutarı, 7 nci madde  çerçevesinde hesaplanan ortalama özsermaye tutarının %10 (yüzde on)’unu aşamaz.

Sürdürme teminatının kredili işlem süresince % 50 oranında ve üzerinde  uygulanması kaydı ile aracı kurumların bir müşteriye açabilecekleri kredi tutarı iki katına  kadar artırılabilir. Ancak bu hüküm Kurulun aracı kurumların sermayelerine ve sermaye  yeterliliğine ilişkin düzenlemelerinde yer alan sermayenin güçlendirilmesine ilişkin özel  hükümlerden yararlanan aracı kurumlar için uygulanmaz.

Bu oranın hesaplanmasında;

1. Bir gerçek kişi ile eş ve velayeti altındaki çocuklarına, bunların sınırsız  sorumlulukla katıldıkları veya yönetim kurulu başkanı, üyesi, genel müdürü ya da genel  müdür yardımcısı oldukları ortaklıklara,

2. Bu kişilerin veya bir tüzel kişinin sermayelerinin doğrudan veya dolaylı  olarak %25 veya daha fazlasına iştirak ettikleri ortaklıklara,

3. İstihdam ilişkisi, akdi ilişki ya da sair nedenlerle menkul kıymet alım satım  işlemlerinde birlikte hareket edenlere,

verilecek kredi toplamı, bir müşteriye açılmış kredi sayılır.

(Dördüncü fıkra ek: Seri: V, No: 81 sayılı Tebliğ ile) Aracı kurumun tüm müşteri  hesaplarındaki kredili işleme konu hisse senetlerinin toplam değerinin bir şirket  tarafından ihraç edilen kısmı, aracı kurumun Tebliğin 7 nci maddesi çerçevesinde  hesaplanan ortalama özsermaye tutarının %50 sini aşamaz.(*)

(*) Seri: V, No: 81 sayılı Tebliğ ile eklenen dördüncü fıkra hükmü; aynı Tebliğin beşinci maddesi  uyarınca yayım tarihinden (8/6/2005) itibaren iki ay sonra yürürlüğe girer.

Madde 9 — (Değişik birinci fıkra: Seri:V, No: 137 sayılı Tebliğ ile) Bir müşterinin  takası henüz gerçekleşmemiş hisse senedi alımı işlemleri sonucunda, belirli bir anda  oluşabilecek açık takas pozisyonu sermaye piyasası aracı veya pazar bazında Borsa  İstanbul A.Ş.’nin ilgili düzenlemeleri ile belirlenir. Kurul, sermaye piyasası aracı veya  pazar bazında açık takas pozisyonu oranını belirleme ve değiştirme yetkisini haizdir.  Aracı kurum daha yüksek bir teminat oranı belirleyebilir.

Açık takas pozisyonu hesaplanırken öncelikle aynı hisse senedi için yapılan  alım ve satım tutarları netleştirilerek müşterinin aracı kuruma karşı hisse senedi alım  işlemlerinden doğan nakit yükümlülüğü hesaplanır.

(Değişik üçüncü fıkra:Seri:V, No:137 sayılı Tebliğ ile) Müşterinin net varlığı  Tebliğin 12 nci maddesinde sayılan kıymetlerden oluşur. Net varlığın  hesaplanmasında müşterinin takas günü itibarıyla yükümlülüğünü yerine getirmediği  kıymetler ile herhangi bir işlemin teminatı olan kıymetler dikkate alınmaz.

Bu maddenin birinci fıkrasında yer alan teminat oranının herhangi bir nedenden  dolayı sağlanamaması halinde, teminat oranını daha da düşürecek emirler kabul  edilmez ve gün sonunda müşterinin teminat oranını sağlayamaması halinde, ertesi  gün ilk seansın başlangıcında müşterinin belirtilen teminat oranını sağlayacak  tutardaki kıymeti aracı kurum tarafından belirlenen teminat oranı sağlanıncaya kadar  sözleşmedeki hükümler çerçevesinde resen satılır.

(Değişik beşinci fıkra: Seri: V, No: 74 sayılı Tebliğ ile) Aracı kurumlar tarafından  emri veren müşterinin nakit yükümlülüğünü yerine getirecek mali güce sahip olduğu  hususunda gerekli araştırmaların yapılmış, 7/9/2000 tarih ve 24163 sayılı Resmi  Gazete’de yayımlanan Seri:V, No:46 sayılı Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin  Esaslar Tebliğinin 12 nci maddesinde yer alan müşteriyi tanıma kuralı çerçevesinde  müşterinin borcunu karşılar tutarda, likiditesini dikkate alarak malvarlığı ve ödeme gücü  olduğuna dair tevsik edici belgelerle kredi komitesinin olumlu görüşünün alınmış ve  yönetim kurulu kararı ile limit tanınmış olması durumlarında takas süresini aşmamak  üzere herhangi bir teminat almaksızın alım emri kabul edilebilir.

Yukarıda yer alan hususlara, müşterilerin önceden bilgilendirilmesini teminen  aracı kurum ile müşteriler arasında imzalanacak alım satım aracılığı çerçeve  sözleşmesinde yer verilmesi gereklidir.

Madde 9/A – (Ek madde: Seri: V, No: 137 sayılı Tebliğ ile)

Takasbank  mevzuatı  saklı  kalmak  kaydıyla,  yetkili  kuruluşlar  tarafından  bir müşterinin brüt takasa tabi olmayan bir pay satışından gelen nakit kullanılarak aynı gün  içerisinde gerçekleşen brüt takasa tabi olan paylara ilişkin nakit yükümlülüğü  karşılanabilir.

Takasbank mevzuatı saklı kalmak kaydıyla, yetkili kuruluşlar tarafından bir  müşterinin brüt takasa tabi olan bir payın satışından gelecek nakit dikkate alınarak aynı  gün içerisinde gerçekleşen brüt takasa tabi olmayan payların nakit yükümlülüğü  karşılanabilir.

Yetkili kuruluşlar tarafından bir müşterinin brüt takasa tabi olan bir payın  satışından gelecek nakdi dikkate alınarak aynı gün ilgili müşterinin yine brüt takasa tabi  başka bir paydaki nakit yükümlülüğü karşılanamaz.

Madde 10 — Aracı kurumlar sermaye piyasası araçlarının kredili alımı ve açığa  satış işlemlerinde bulunacak gerçek veya tüzel kişiler adına “kredi hesabı” açmak  zorundadırlar. Müşterilerin hem sermaye piyasası araçlarının kredili alımı hem de açığa  satış işlemlerinin aynı anda olması halinde her iki işlem türü için de ayrı hesap açılır.

(Değişik ikinci fıkra: Seri: V, No: 74 sayılı Tebliğ ile) Kredi hesabının müşterinin  aracı kurumda bulunan diğer hesaplarından ayrı olarak işlemesi ve izlenmesi esastır.  Müşterinin bu Tebliğ kapsamındaki işlemlerinden doğan ve yatırılması gereken  özkaynak ve benzeri mali yükümlülükleri aracı kurum nezdinde bulunan diğer  hesaplarındaki, nakit ve menkul kıymetler teminat veya karşılık gösterilerek  kapatılamaz. Şu kadar ki, özkaynak açığının tamamlanmasını teminen müşteri  hesapları arasındaki borç ve alacağın mahsubuna yönelik yazılı bir müşteri talimatının  bulunması halinde hesaplar arasında virman yapılabilir.

Madde 11 — Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı, açığa satışı ve ödünç  alma ve verme işlemlerinde bulunulabilmesi için aracı kurum ile müşteri arasında  işlemin niteliğine göre “sermaye piyasası araçlarının kredili alım işlemi çerçeve  sözleşmesi”, “açığa satış işlemi çerçeve sözleşmesi” ve “Sermaye piyasası araçları  ödünç alma ve verme işlemleri çerçeve sözleşmesi” imzalanması zorunludur. Bu  sözleşmelerde yer verilmesi gereken asgari hususlar Kurulca belirlenir. Bu  sözleşmeler, aracı kurumlarla müşterisi arasındaki ilişkiyi genel olarak düzenleyen,  başlangıçta bir kez akdedilen ve münferit işlemlerin esasını oluşturan çerçeve  anlaşmalardır.

Çerçeve sözleşmeler müteselsil sıra numaralı ve en az iki nüsha olarak  düzenlenir ve bir örneği müşterilere verilir.

Çerçeve sözleşmelerde sermaye piyasası mevzuatına aykırı hükümler ile  müşterilerin haklarını ciddi şekilde zedeleyici ve aracı kurumlar lehine tek taraflı  olağanüstü haklar sağlayan hükümlere ve emirlerin ispatının müşteriye yüklenmesine  ilişkin hükümlere yer verilemez. Sözleşmelerde hüküm bulunmayan hallerde genel  hükümler uygulanır.

Madde 12 — (Değişik birinci fıkra: Seri: V, No: 74 sayılı Tebliğ ile) (Değişik  birinci fıkra: Seri:V, No: 137 sayılı Tebliğ ile) Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı,  açığa satış ve ödünç alma ve verme işlemlerinde özkaynak olarak kabul edilebilecek  kıymetler, nakit olarak Türk Lirası ve konvertibl döviz, sermaye piyasası aracı olarak ise  işlemlere konu olabilecek sermaye piyasası araçları listelerinde yer alan sermaye  piyasası araçları, yatırım fonu katılma payları ile Borsada işlem görmesi kaydıyla devlet  tahvili, hazine bonosu, borsa yatırım fonu katılma payları, Borsa İstanbul A.Ş.’de işlem  görmekte olan ve Hazine ve Maliye Bakanlığının belirlediği standartlardaki altın ve diğer  kıymetli madenler ve Kurulca uygun görülecek diğer sermaye piyasası araçlarıdır.

(Değişik ikinci fıkra: Seri: V, No:137 sayılı Tebliğ ile) Sermaye piyasası  araçlarının kredili alımı ve açığa satış işlemlerinde özkaynak oranının  hesaplanmasında;

a. Nakit, devlet tahvili, hazine bonosu, Borsa İstanbul A.Ş.’de işlem görmekte  olan ve Hazine ve Maliye Bakanlığının belirlediği standartlardaki altın ve diğer kıymetli  madenler ve/veya Kurulca uygun görülecek diğer sermaye piyasası araçlarının kabul  edilmesi halinde bu kıymetlerin %100’ü,

b. Payların Borsa İstanbul A.Ş.’nin ilgili düzenlemelerinde belirlendiği oranlarda,

c. Borsa yatırım fonu katılma paylarının % 90’ı,

ç) Hisse senedi şemsiye fonlara bağlı yatırım fonu katılma payları ile serbest  şemsiye fonlara bağlı yatırım fonu katılma paylarının % 75’i,

d. (ç) bendi dışında kalan yatırım fonu katılma paylarının % 90’ı,

özkaynak olarak kabul edilir.”

(Üçüncü fıkra: Seri: V, No: 81 sayılı Tebliğ ile yürürlükten kaldırılmıştır.)

Sözleşmede hüküm bulunması kaydıyla, müşteri özkaynak olarak verilen  kıymetleri başka kıymetlerle değiştirebilir. Müşteriler tarafından peşin olarak satın  alınan sermaye piyasası araçları müşterinin yazılı onayı olmaksızın, kredili sermaye  piyasası aracı ve açığa satış işlemlerinde, kredi ile satın alınan sermaye piyasası  araçları ise her ne suretle olursa olsun açığa satış işlemlerinde özkaynak olarak  kullanılamaz.

Aracı kurumlar, müşterilerinin mali yapısına ve kredi ile satın alınan veya açığa  satılan sermaye piyasası araçlarının risk düzeyine göre daha yüksek bir özkaynak  oranı uygulayabilirler.

Aracı kurumlar, başlangıçta ve daha sonra gerçekleştirilecek sermaye piyasası  araçlarının kredili alımı veya açığa satış işlemlerinde menkul kıymetlerin cari piyasa  değerinin tamamını ya da belirli bir yüzdesini özkaynak olarak kabul etmeye yetkilidirler.

(Değişik yedinci fıkra: Seri: V, No:137 sayılı Tebliğ ile) Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı ve açığa satış işlemlerinde Kurul, özkaynak oranını genel olarak veya aracı kurumlar itibarıyla artırıp azaltmaya yetkilidir. Kurul özkaynak oranını genel olarak değiştirirken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının görüşünü alır. Ayrıca, Kurul sermaye piyasası aracı veya pazar bazında özkaynak oranını belirleme ve bu oranı  değiştirme yetkisini haizdir.

(Ek:Seri: V, No: 137 sayılı Tebliğ ile) Borsa İstanbul A.Ş.’nin ilgili  düzenlemelerinde özkaynak oranı yüzde sıfır olarak belirlenen paylar ve brüt takasa tabi  paylar da dahil olmak üzere payların satıldığı andan itibaren satıma konu tutar, nakit  değeri üzerinden özkaynak tutarına dahil edilebilir. 9/A maddesinin üçüncü fıkrası  hükmü kapsamında takas gününde müşterinin hesabında yeterli nakit bulundurulması  sorumluluğu yetkili kuruluş ve müşteriye aittir.

Madde 13 — Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı, açığa satış ve ödünç  alma ve verme işlemlerine konu olan ve özkaynak olarak verilen sermaye piyasası  araçlarının değerlemesi, aracı kurumlar tarafından aşağıdaki esaslar dikkate alınarak  yapılır.

a. Sermaye piyasası aracının alımının yapıldığı günde sermaye piyasası  aracının alış fiyatı ve komisyonların,

b. Takip eden günlerde sermaye piyasası aracının bir önceki seans ağırlıklı  ortalama fiyatının,

c. Sermaye piyasası aracına ait bir önceki seansta işlemin olmaması ve/veya  ağırlıklı ortalama fiyatının elde edilememesi durumunda, en son seansa ait en iyi alış  ve en iyi satış fiyatlı emirlerin aritmetik ortalamasının,

değerlemede kullanılması esastır.

Yatırım fonu katılma belgeleri gün sonunda fon kurucusu tarafından açıklanan  alış fiyatları üzerinden değerlenir.

İşlem sıraları sürekli kapatılmış olan hisse senetleri ile işlem sıraları geçici durdurulmuş olan  hisse senetlerinin kapalılık halinin beş iş gününden fazla sürmesi ve Borsa Yönetim Kurulu  tarafından kapalılık halinin devamına karar verilmesi durumunda, söz konusu hisse senetleri teminat  olma niteliklerini kaybederler. Söz konusu hisse senetleri bu Tebliğ kapsamındaki işlemlerde  özkaynak olarak kabul edilmez, daha önceden özkaynak olarak alınmış olanlar ise, özkaynak oranı  hesaplamalarında dikkate alınmaz.

Özkaynak olarak verilen konvertibl dövizler ise, varsa borsalarda ve  teşkilatlanmış diğer piyasalarda oluşan fiyatlar, fiyatların bulunmaması halinde Türkiye  Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz alış kurları üzerinden  değerlemeye tabi tutulur.

DİBS’lere ilişkin değerleme ise Kurul’un aracı kurumların sermayelerine ve  sermaye yeterliliğine ilişkin düzenlemelerinde yer alan değerleme ilkeleri çerçevesinde  yapılır.

Sermaye piyasası araçlarının yukardaki esaslar çerçevesinde belirlenen  değerleri, bu Tebliğin uygulaması açısından cari değeri olarak dikkate alınır.

Madde 14 — Bu Tebliğ hükümleri çerçevesinde sermaye piyasası araçlarının  kredili alımı, açığa satış ve ödünç alma ve verme işlemlerine konu olan kıymetler ile söz  konusu işlemler nedeniyle özkaynak olarak yatırımcı tarafından aracı kuruma tevdi  edilen nakit ve menkul kıymetler rehnedilemez, kullanım amaçları dışında tasarruf  edilemez, üçüncü kişilere devredilemez.

Madde 15 — (Değişik birinci fıkra: Seri: V, No: 111 sayılı Tebliğ ile) Kurul  kaydına alınan sermaye piyasası araçlarının halka arz yoluyla satışına aracılık faaliyetini  aracılık yüklenimi şeklinde gerçekleştiren aracı kurumlar halka arz süresince bu  menkul kıymetlerle ilgili kredili işlem yapamazlar. Bu yasağın kapsamına girmeyen  konsorsiyum üyesi aracı kuruluşlar halka arza konu sermaye piyasası araçlarında  halka arz süresince yapmış oldukları kredili sermaye piyasası alım işlemlerine ilişkin  verileri satış sonuçları ile birlikte altı işgünü içinde Kurul’a bildirirler. Aracı kurumlar,  Kurul kaydına alınan sermaye piyasası araçlarının halka açılma amacıyla Borsada  satış sureti ile yapılan halka arzlarında, söz konusu sermaye piyasası araçlarıyla ilgili  açığa satış işlemi yapamazlar.

Kurulun halka arzlarda fiyat istikrarının sağlanmasına ilişkin düzenlemeleri saklıdır.

Madde 16 — Kredili sermaye piyasası aracı alımı işlemi, bu Tebliğde yer alan  esaslar çerçevesinde kredi kullanılması suretiyle müşteri tarafından sermaye piyasası  aracı alınmasıdır. Müşteri tarafından, alım emrinin kredili sermaye piyasası aracı işlemi  olduğunun emrin verilmesi esnasında bildirilmesi zorunludur.

Kredili olmayan bir alım emri nedeni ile müşterinin ödemekle yükümlü olduğu  tutarın tamamının veya bir kısmının takas günü itibarıyla tevdi edilmemesi veya söz  konusu tutarın takas tarihi itibarıyla müşterinin aracı kurum nezdindeki hesabında  bulunmaması durumunda, herhangi bir ilave bildirime ihtiyaç duyulmaksızın işlemin 7  ve 8 inci maddelerdeki limitler açısından kredili işlem olduğu kabul edilir.

a. Aralarında kredili işlem sözleşmesi bulunan müşterilerin yazılı onayı alınarak;  kredili sözleşmesi bulunmayan müşterilerle ise sözleşme akdetmek suretiyle, işlemin  bu Tebliğ’in bütün hükümleri açısından sermaye piyasası araçlarının kredili alımı  işlemi sayılması veya,

b. Daha önce imzalanan alım satım aracılığı çerçeve sözleşmesinde bu yönde  hüküm bulunması ve alım emrinin yerine getirildiğinin müşteriye açıkça bildirilmiş  olması şartı ile nakit yükümlülüğünü yerine getirmeyen müşteri namına alınan işleme  konu sermaye piyasası araçlarının yükümlülük tutarına tekabül eden kısmı satılarak  borç tutarının tahsil edilmesi veya,

c. İMKB Yönetmeliğinin 39 uncu maddesinin ya da genel hükümlerin uygulanması suretiyle söz konusu temerrüdün tasfiye edilmesi ya da tasfiyesi için gerekli işlemlere  başlanması zorunludur.

İşlemlere konu sermaye piyasası araçları listelerinde yer almayan sermaye  piyasası araçlarına ilişkin olarak gerçekleştirilen işlemlerde de takas yükümlülüğünün  müşteri tarafından süresi içinde yerine getirilmemesi halinde bu maddenin üçüncü  fıkrasının (b) ve (c) bentleri uygulanır.

Madde 17 — Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemlerinde özkaynak,  işleme konu kıymetlerin 13 üncü maddenin birinci fıkrasındaki esaslara göre belirlenen  cari değerleri ile bu kıymetlere ödenen kâr payı, faiz ve benzeri gelirler toplamından  verilen kredi tutarının ve günlük olarak tahakkuk etmiş faizlerinin düşülmesi suretiyle  hesaplanır.

Müşteri sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işleminde, başlangıçta asgari  %50 oranında özkaynak yatırmak zorundadır. Başlangıçta yatırılacak özkaynak, açılan  kredi ile satın alınan menkul kıymetlerin cari piyasa değeri kadar nakit veya menkul  kıymetin peşin olarak yatırılmasını ifade eder. Kredili sermaye piyasası aracı  işlemlerinin devamı süresince özkaynak oranının asgari %35 olması zorunludur.

Özkaynak oranının hesaplanmasında;

[(İşleme konu kıymetlerin cari piyasa değeri – kredi tutarı) / işleme konu  kıymetlerin cari piyasa değeri] formülü kullanılır.

İlgili borsa tarafından bu Tebliğ kapsamındaki işlemlere konu olacak birden  fazla sermaye piyasası aracı listesi belirlenmesi durumunda, Kurul farklı listeler için  farklı özkaynak oranları belirleyebilir ve bu oranları Haftalık Bültende ilan eder.

Müşteri, zararını durdurmak amacıyla, aracı kurumla imzalanan sermaye  piyasası araçlarının kredili alımı işlemi çerçeve sözleşmesinde yer alan ya da bu  madde hükümleri çerçevesinde alt sınırları belirlenen özkaynak oranına ulaşmadan,  daha yüksek bir özkaynak oranında sermaye piyasası araçlarının satışını sağlayan  resen satış emrinin uygulanması konusunda sermaye piyasası araçlarının kredili alımı  işlemi çerçeve sözleşmesine hüküm konulmasını ve buna ilişkin esasların  belirlenmesini isteyebilir.

Madde 18 — Aracı kurumlar müşterilerinin kredi hesabındaki özkaynak tutarını,  Tebliğin 2 numaralı ekinde yer alan formata uygun olarak her iş günü itibarıyla  hesaplamak ve raporlamak zorundadırlar.

(Değişik fıkra: Seri: V, No: 74 sayılı Tebliğ ile) Sermaye piyasası araçlarının  kredili alımı işlemi karşılığı yatırılan özkaynak tutarı, işleme konu kıymetlerin cari  değerindeki değişmeler sonucunda gerekli özkaynak tutarının altına düştüğü takdirde,  aracı kurumlar eksikliğin tespit edildiği gün itibarıyla, özkaynak oranını 17 inci maddede  yer alan başlangıç özkaynak oranına tamamlayacak şekilde nakit ve/veya sermaye  piyasası aracı yatırmak üzere müşteriye en seri iletişim aracı ile (faks, telefon, elektronik  ortam ve benzeri) ulaşarak özkaynak tamamlama bildiriminde bulunur ve teyit alırlar.  Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemlerinde özkaynak tamamlama  bildirimine ilişkin hesaplama örneği Tebliğin 1 numaralı ekinde yer almaktadır.

Özkaynağın, tamamlama bildiriminin müşteriye yapıldığı tarihten itibaren iki iş  gününü geçmeyecek şekilde sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi çerçeve  sözleşmesinde belirlenen süre içerisinde tamamlanmaması halinde, aracı kurum  ayrıca bir ihbarname göndermesine gerek kalmaksızın, kredili olarak alınan ve/veya  özkaynak olarak verilen sermaye piyasası araçlarını satarak krediyi kapatma yetkisine  sahiptir. Kendisine özkaynak tamamlama bildirimi gönderilmiş müşterinin hiçbir alım  emri, bildirim gününden özkaynak tamamlanıncaya kadar geçecek süre boyunca yerine  getirilmez.

Madde 19 — Müşteri, hesabındaki özkaynak tutarının, asgari özkaynak oranını  sağlayan tutarın üzerine çıkması halinde, özkaynak fazlasını nakit olarak çekebileceği  gibi, aracı kurum tarafından kabul edilmesi halinde yeni sermaye piyasası araçlarının  kredili alımı işlemlerinde özkaynak olarak kullanabilir.

Madde 20 — Müşterinin kredili olarak satın aldığı ve/veya özkaynak olarak  yatırdığı sermaye piyasası araçlarından doğan, faiz ve temettü gelirleri müşteriye aittir.  Bu gelirler, sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi çerçeve sözleşmesinde  aksine hüküm bulunmaması halinde müşteri adına aracı kurum tarafından tahsil edilir.

Hisse senetlerinden doğan oy hakkı müşteriye aittir. Kredi karşılığı alınan ya da  özkaynak olarak yatırılan hisse senetlerinin bedelsiz hisse senedi alma ve yeni pay  alma hakları müşteri hesabına aracı kurum tarafından kullanılır.

Madde 21 — Aracı kurumlar bu Tebliğde belirlenen esaslar çerçevesinde  yürütülecek sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemlerinde sermaye piyasası  aracı teminatı karşılığında müşterilerine kullandırmak üzere bankalar, Takasbank ve  Kurul’un uygun gördüğü diğer kurum ve kuruluşlar ile organize ödünç piyasalarından  kredi alabilirler. Aracı kurumlar bu krediler karşılığında, müşteri bazında kredinin  özkaynağı olarak kredi kuruluşu tarafından talep edilen miktardan daha fazla sermaye  piyasası aracını teminat olarak veremez. Teminat olarak verilen sermaye piyasası  araçları, sadece o müşteriye kullandırılmak üzere alınan krediye teminat teşkil eder.

Aracı kurumların kredi kullandığı kurum ve kuruluşlar ile piyasalar, kredi  karşılığında kendisine verilen sermaye piyasası araçlarını kredinin teminatı olarak alır  ve bu sermaye piyasası araçlarını başka bir kişi veya kuruma satamaz, teminat  gösteremez ve ödünç veremez. Aracı kurum ile kredi alınan kuruluşlar arasında  imzalanan sözleşmelerin kredinin sona ermesi ve geri ödemeye ilişkin hükümleri  saklıdır.

Madde 22 — Kredi borcu aşağıdaki hallerde muaccel hale gelir.

1. Aracı kurum tarafından yapılan özkaynak tamamlama bildirimine rağmen  müşterinin süresi içerisinde özkaynağı tamamlamaması,

2. Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi çerçeve sözleşmesi ile  belirlenen kredi süresinin sona ermesi,

3. Sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi yapılan sermaye piyasası  araçlarının, ilgili listeden çıkarılması.

Muaccel hale gelen kredi karşılığında, sözleşmede hüküm bulunması kaydıyla,  özkaynak olarak yatırılan kıymetler nakde dönüştürülmek suretiyle tasfiye edilebileceği  gibi, aracı kurumun hesabına da geçirilebilir. Bu durumda söz konusu kıymetler  Tebliğin 13 üncü maddesinde yer alan değerleme hükümleri çerçevesinde değerlenir.

Kredi borcunun muaccel hale gelmesi durumunda bu Tebliğde hüküm  bulunmayan hallerde sermaye piyasası araçlarının kredili alımı işlemi çerçeve  sözleşmesi ve genel hukuk hükümleri uygulanır.

Madde 23 — Kredili olarak alınan veya özkaynak olarak yatırılan sermaye  piyasası araçları aracı kurum adına ve müşteriler itibarıyla, aracı kurumlar tarafından 21  nci maddede belirtilen esaslar çerçevesinde kredi kullanılması halinde teminata  verilen sermaye piyasası araçları ise ilgili kredi veren kuruluş adına Takasbank’ta  saklanır. Ayrıca, 4 üncü maddenin üçüncü fıkrası çerçevesinde bankalar tarafından  müşterilere açılan krediler karşılığında özkaynak olarak alınan sermaye piyasası  araçları müşteriler bazında banka kayıtlarında izlenir.

Kredinin özkaynağını teşkil eden hisse senetlerinin rehni taraflar arasında  kararlaştırılmış ise, rehin, genel hükümler çerçevesinde ve aracı kurum vasıtasıyla  Takasbank nezdinde gerçekleştirilir.

Madde 24 — Açığa satış işlemi; sahip olunmayan sermaye piyasası araçlarının  satılmasını ya da satışa ilişkin emrin verilmesini ifade eder. Satışa ilişkin takas  yükümlülüğünün ödünç alınan sermaye piyasası araçları ile yerine getirilmesi de açığa  satış sayılır.

(Değişik fıkra: Seri: V, No: 94 sayılı Tebliğ ile) Sermaye piyasası aracının satış  emrinin verilmesi anından önce, satın alınmış veya sermaye piyasası aracının devri  konusunda her iki tarafı da bağlayıcı sözleşme yapılmış olunmasına rağmen henüz  teslimatın yapılmamış olması durumlarında satışı yapan kişinin söz konusu sermaye  piyasası aracına sahip olduğu varsayılır. Müşteri tarafından verilen satım emrinin açığa  satış olduğunun emrin verilmesi esnasında aracı kuruma yazılı olarak bildirilmesi  zorunludur. Müşterilerden Seri: V, No: 6 sayılı "Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt  Düzeni Hakkında Tebliğ" kapsamında sözlü emir niteliğinde açığa satış emri kabul  edilmesi durumunda, müşteri tarafından verilen satım emrinin açığa satış olduğunun  emrin verilmesi esnasında aracı kuruma bildirilmesi gerekmektedir. Aracı kurumlar,  sözlü emir niteliğinde açığa satış emri kabulü halinde, emirlerin açığa satış olduğunun,  emir iletiminde kullanılan iletişim aracının niteliğine uygun bir şekilde bildirilmesi ve bu  bildirimlerin saklanması hususunda gerekli önlemleri alır.

(Değişik fıkra: Seri: V, No: 74 sayılı Tebliğ ile) Satıma konu olan sermaye  piyasası araçlarının satım emrinin verildiği an itibarı ile müşterinin aracı kurum  nezdindeki hesabında bulunmaması veya söz konusu yükümlülüğün ilgili sermaye  piyasası aracının ödünç alınması sureti ile yerine getirilmesi durumunda herhangi bir  ilave bildirime ihtiyaç duyulmaksızın müşteri tarafından verilen satım emrinin bu Tebliğ  hükümleri ve açığa satış işlemlerine ilişkin borsa işlem kuralları açısından açığa satış  olduğu kabul edilir. Ancak müşterinin satışı yapılan sermaye piyasası aracını tevdi  edebilecek durumda olduğunu ve satışa konu sermaye piyasası aracının takas tarihine  kadar aracı kuruma iletileceğini yazılı veya herhangi bir iletişim aracı ile (faks, telefon,  elektronik ortam ve benzeri) beyan etmesi durumunda işlem açığa satış işlemi  sayılmaz. Müşteri söz konusu beyanın doğruluğundan sorumludur. Aracı kurum müşteri  tarafından yapılan söz konusu beyanın doğruluğunun araştırılmasından, gerekirse  doğruluğunun teyit edilmesinden ve gerekli belgelerin temin edilerek saklanmasından  sorumludur.

(Ek dördüncü fıkra : Seri: V, No: 74 sayılı Tebliğ ile) Satışı yapılan sermaye  piyasası aracının tamamının veya bir kısmının takas süresi içinde tevdi edilmemesi  veya söz konusu sermaye piyasası araçlarının takas tarihi itibariyle müşterinin aracı  kurum nezdindeki hesaplarında bulunmaması durumunda müşteriye temerrüd  hükümleri uygulanarak en geç takas tarihini izleyen 2 iş günü içerisinde;

1. Daha önce imzalanan alım satım aracılığı çerçeve sözleşmesinde bu yönde  hüküm bulunması ve satım emrinin yerine getirildiğinin müşteriye açıkça bildirilmiş  olması şartı ile sermaye piyasası aracı yükümlülüğünü yerine getirmeyen müşteri  namına satılan sermaye piyasası araçlarından elde edilen tutarın yükümlülüğe tekabül  eden kısmı için piyasadan ilgili sermaye piyasası aracının satın alınması,

veya

2. İMKB Yönetmeliğinin 38 inci maddesinin ya da genel hükümlerin  uygulanması, suretiyle söz konusu temerrüdün tasfiye edilmesi ya da tasfiyesi  için gerekli

işlemlere başlanması zorunludur. Ayrıca temerrüde düşen müşteri için Tebliğin 35 inci  maddesi çerçevesinde İMKB’ye gerekli bildirim yapılır.

Hazine Müsteşarlığı tarafından DİBS’lere ilişkin olarak çift taraflı kotasyon vermek  üzere yetkilendirilen DİBS piyasa yapıcılarının gerçekleştirmiş oldukları işlemler bu  Tebliğ hükümleri çerçevesinde açığa satış olarak kabul edilmez.

(Ek altıncı fıkra: Seri: V, No: 118 sayılı Tebliğ ile.) İMKB tarafından çift taraflı  kotasyon vermek üzere yetkilendirilen piyasa yapıcılarının, portföylerinde karşılığı  bulunmayan miktardaki kotasyon satışını, kotasyon alışından önce gerçekleştirdiği  işlemler bu Tebliğ hükümleri çerçevesinde açığa satış olarak kabul edilmez.

Madde 25 — Açığa satış işlemlerinde özkaynak; işleme konu kıymetlerin 13  üncü maddenin birinci fıkrasındaki esaslara göre belirlenen cari değerleri ile açığa  satıştan elde edilen hasılatın toplanması suretiyle hesaplanır.

Müşteri açığa satış işleminde başlangıçta asgari %50 oranında özkaynak  yatırmak zorundadır. Başlangıçtaki özkaynak, açığa satılacak menkul kıymetlerin cari  piyasa değeri kadar nakit veya menkul kıymetin peşin olarak yatırılmasını ifade eder.  Açığa satış işlemlerinin devamı süresince özkaynak oranının %35 olması zorunludur.

Özkaynak oranının hesaplanmasında;

[(İşleme konu kıymetlerin cari piyasa değeri – açığa satışa konu sermaye  piyasası aracının piyasa değeri) / işleme konu kıymetlerin cari piyasa değeri]

formülü kullanılır.

Açığa satılan veya özkaynak olarak verilen sermaye piyasası araçlarının  değerlemesinde 13 üncü maddenin birinci fıkrasında yer alan ilkelere uyulur.

Müşteri, zararını durdurmak amacıyla, aracı kurumla imzalanan açığa satış  çerçeve sözleşmesinde yer alan ya da bu madde hükümleri çerçevesinde alt sınırları  belirlenen özkaynak oranına ulaşmadan, daha yüksek bir özkaynak oranında sermaye  piyasası araçlarının alışını sağlayan resen alış emrinin uygulanması konusunda açığa  satış çerçeve sözleşmesine hüküm konmasını ve buna ilişkin esasların belirlenmesini  isteyebilir.

Madde 26 — Aracı kurumlar müşterilerinin açığa satış hesaplarındaki özkaynak  tutarını, bir örneği Tebliğin 2-A nolu ekinde yer alan formata uygun olarak her iş günü  itibariyle hesaplamak ve raporlamak zorundadır.

Açığa satış işlemi karşılığı yatırılan özkaynak tutarı asgari özkaynak tutarını  sağlayan oranın altına düştüğü takdirde, aracı kurumlar eksikliğin tespit edildiği gün  itibarıyla, özkaynak oranını 25 inci maddenin ikinci fıkrasında yer alan başlangıç  özkaynak oranına tamamlayacak şekilde nakit ve/veya sermaye piyasası aracı yatırmak  üzere müşteriye en seri haberleşme aracı ile yazılı olarak özkaynak tamamlama  bildiriminde bulunurlar. Açığa satış işlemlerinde özkaynak tamamlama bildirimine  ilişkin hesaplama örneği Tebliğ’in 3 numaralı ekinde yer almaktadır.

Özkaynağın, tamamlama bildiriminin müşteriye yapıldığı andan itibaren iki iş  gününü geçmemek üzere açığa satış işlemi çerçeve sözleşmesinde belirlenen süre  içerisinde tamamlanmaması halinde, aracı kurum ayrıca bir ihbarname göndermesine  gerek kalmaksızın, açığa satıştan elde edilen nakdi kullanarak veya özkaynak olarak  verilen sermaye piyasası araçlarını satarak açığa satış işlemini sözleşmede belirlenen  esaslar çerçevesinde kapatma yetkisine sahiptir.

Madde 27 — Müşteri, hesabındaki özkaynak tutarının, asgari özkaynak tutarını  sağlayacak oranın üzerine çıkması halinde, özkaynak fazlasını nakit olarak çekebileceği  gibi, aracı kurum tarafından kabul edilmesi halinde yeni açığa satış işlemlerinde  özkaynak olarak kullanabilir.

Madde 28 — Müşteri tarafından açığa satış emri olduğu yazılı olarak bildirilen  emirlerin alınması veya aracı kurum tarafından 24 üncü maddenin üçüncü fıkrası  kapsamında bir işlemin açığa satış olduğunun tespit edilmesi yahut aracı kurumun  kendi hesabına açığa satış işlemi gerçekleştirecek olması durumunda, aracı kurum  emri Borsaya iletirken emrin açığa satış emri olduğunu açıkça belirtir.

Müşteri tarafından açığa satış emri olduğu aracı kuruma yazılı olarak bildirilen  ancak aracı kurum tarafından Borsa’ya açığa satış emri olduğu bildirilmeyen ve/veya aracı kurum tarafından 24 üncü maddenin üçüncü fıkrası kapsamında açığa satış  niteliğinde olduğu tespit edilen ancak aracı kurum tarafından Borsa’ya açığa satış  olduğu bildirilmeyen emirlerden dolayı cezai sorumluluk aracı kuruma aittir.

Müşteri ve aracı kurum, yapmakla yükümlü oldukları her bir açığa satış  bildiriminden dolayı ayrı ayrı olarak Tebliğ hükümlerine aykırılıktan sorumludurlar.

Madde 29 — (Değişik: Seri: V, No:133 sayılı Tebliğ ile) İlgili borsa, açığa satış  işlemlerinde açığa satışa konu olacak sermaye piyasası aracının ancak en son  gerçekleşen işlem fiyatından daha yüksek bir fiyat üzerinden, en son gerçekleşen fiyatın  bir önceki fiyattan daha yüksek olması durumunda ise en son gerçekleşen fiyat  düzeyinden satılmasına karar vermeye ve buna ilişkin esasları belirlemeye yetkilidir.  Borsa bu yetkisini aracı kurum, piyasa veya sermaye piyasası aracı bazında kullanabilir.  İlgili borsa, bu yönde karar alınması halinde, durumu gerekçesi ile birlikte Kurula  bildirir.

Kurul gerekli gördüğü durumlarda, aracı kurum, piyasa veya sermaye piyasası  aracı bazında, resen açığa satışa konu olacak sermaye piyasası aracının ancak en son  gerçekleşen işlem fiyatından daha yüksek bir fiyat üzerinden, en son gerçekleşen fiyatın  bir önceki fiyattan daha yüksek olması durumunda ise en son gerçekleşen fiyat  düzeyinden satılması zorunluluğunu getirebilir veya mevcut zorunluluğu kaldırabilir.

Madde 30 — Sermaye piyasası aracı ihraç eden şirketin yönetim kurulu üyeleri  ile üst düzey personeli ve %10 veya daha fazla paya sahip ortakları ile bu kişilerle  birlikte hareket ettiği tespit edilen kişiler ve bu kişilerin eş ve velayeti altında  bulunanların söz konusu ihraççının sermaye piyasası aracında açığa satış işlemi  yapmaları yasaktır.

Madde 31 — Sermaye piyasası aracı ödünç alma ve verme işlemi, ilgili çerçeve  sözleşmede belirlenen esaslar dahilinde, ödünç veren tarafından ödünç alan tarafa,  belirli bir dönem için sermaye piyasası araçlarının verilmesi ve aynı cins sermaye  piyasası aracının mislen geri alınmasını ifade eder.

(Değişik ikinci fıkra: Seri: V, No: 78 sayılı Tebliğ ile) Aracı kurumlar, kendi nam  ve hesaplarına tuttukları sermaye piyasası araçları ile müşteriler veya portföy  bulunduran diğer kişi ve kurumlar tarafından yetki verilmiş olması şartıyla, müşterilerin  veya portföy bulunduran diğer kişi ve kurumların hesaplarında bulunan sermaye  piyasası araçlarını her ödünç verme işleminden önce müşterinin yazılı veya herhangi bir  iletişim aracı ile (faks, telefon, elektronik ortam ve benzeri) talimatını alarak başka kişi  ve kuruluşlara ödünç verebilirler.

Madde 32 — Ödünç alınan sermaye piyasası araçlarının ödünç verene  tesliminden önce, ihraçcı ortaklık tarafından temettü veya faiz ödenmesi durumunda,  söz konusu ödemeler ödünç alan tarafından ödünç veren tarafa sermaye piyasası  araçları ödünç alma ve verme işlemi çerçeve sözleşmesi hükümleri dahilinde ödenmek  zorundadır.

Ödünç alınan hisse senetlerinin ödünç verene tesliminden önce, ihraçcı  ortaklığın sermaye artırımı sonucu yeni pay ve bedelsiz pay alma hakkı kullanımı söz  konusu olduğunda, tarafların yükümlülükleri sermaye piyasası araçları ödünç alma ve verme  işlemi çerçeve sözleşmesi hükümleri dahilinde serbestçe belirlenir.

Ödünç alan aracı kurum tarafından verilen özkaynak tutarı ile ödünç alınan  sermaye piyasası araçlarının cari değeri arasındaki fark Tebliğin 4 nolu ekinde yer alan  ödünç alınan menkul kıymetler izleme formu ile izlenir.

Madde 33 — Ödünç alan, ödünç aldığı sermaye piyasası araçları karşılığında,  ödünç veren tarafa ödünç alınan sermaye piyasası araçlarının cari değerinin  %100’ünden az olmamak kaydıyla, aralarında serbestçe belirlenecek tutarda özkaynak  verir.

Verilecek özkaynağın, 12 nci maddede belirlenen özkaynak olarak kabul  edilebilecek kıymetlerden oluşması gereklidir. Ancak, DİBS piyasa yapıcıları tarafından  gerçekleştirilecek ödünç alma ve verme işlemlerinde, özkaynak olarak kabul edilecek  kıymetler Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve Hazine Müsteşarlığının görüşü  alınarak ilgili Borsa tarafından belirlenir.

Özkaynak tutarı ile ödünç verilen sermaye piyasası araçlarının cari değeri  arasındaki fark ödünç veren adına ilgili aracı kurum tarafından günlük olarak Tebliğin 5  nolu ekinde yer alan ödünç verilen menkul kıymetler izleme formu düzenlenerek takip  edilir. Özkaynak tutarı, sermaye piyasası araçlarının cari değerinin %100’ünün altına  düştüğü takdirde, ödünç alan tarafa aynı gün içinde en seri haberleşme aracı ile yazılı  olarak özkaynak tamamlama bildiriminde bulunulur. Ancak ödünç alan tarafın aracı  kurum, ödünç veren tarafın ise aracı kurumun kendi müşterisi olması durumunda  bildirime gerek olmaksızın aracı kurumun özkaynak tutarını başlangıç seviyesine  tamamlaması gerekir.

Özkaynağın, bildirimin alındığı gün tamamlanması esastır. Özkaynağın bildirimin  alındığı gün itibariyle tamamlanmaması durumunda, aracı kurum tarafından ayrıca bir  ihbarname gönderilmesine gerek kalmaksızın özkaynak tutarı ve/veya müşterinin açığa  satış nedeniyle hesabında bulunan özkaynak kullanılarak yükümlülükler yerine getirilir  ve varsa negatif fark müşteriden tazmin edilir.

Ödünç alınan veya özkaynak olarak verilen sermaye piyasası araçlarının  değerlemesinde 13 üncü maddenin birinci fıkrasında yer alan ilkelere uyulur. Şu kadar  ki ödünç alma ve verme işleminin gerçekleştirildiği günde sadece sermaye piyasası  aracının bir önceki seans ağırlıklı ortalama fiyatı dikkate alınır.

Müşteri hesabındaki özkaynak tutarının bu maddenin birinci fıkrasında yer alan  oranın üzerine çıkması halinde, özkaynak fazlasının kullanım esasları ödünç alanla  ödünç veren arasında imzalanacak sermaye piyasası araçları ödünç alma ve verme  işlemi çerçeve sözleşmesinde belirlenir.

Madde 34 — Ödünç alma ve verme işleminden doğan borç aşağıdaki hallerde  muaccel hale gelir.

1. Aracı kurum tarafından yapılan özkaynak tamamlama bildirimine rağmen  müşterinin özkaynağı tamamlamaması,

2. Sermaye piyasası araçları ödünç alma ve verme işlemi çerçeve sözleşmesi  ile belirlenen ödünç alma ve verme işlemi süresinin sona ermesi,

3. Açığa satışı yapılan sermaye piyasası araçlarının ilgili listeden çıkarılması.

Muaccel hale gelen borç karşılığında, sözleşmede hüküm bulunması kaydıyla,  özkaynak olarak yatırılan kıymetler nakde dönüştürülmek sureti ile tasfiye edilebileceği gibi, aracı kurumun hesabına geçirilebilir. Bu durumda söz konusu kıymetler 13 üncü  maddede yer alan değerleme hükümleri çerçevesinde değerlenir.

Ödünç alma ve verme işlemlerinden doğan borcun muaccel hale gelmesi  durumunda bu Tebliğde hüküm bulunmayan hallerde sermaye piyasası araçları ödünç  alma ve verme işlemi çerçeve sözleşmesi ve genel hukuk hükümleri uygulanır.

Madde 35 — (Değişik birinci fıkra: Seri: V, No: 81 sayılı Tebliğ ile) Üç ay  içerisinde iki defadan daha fazla nakit ve sermaye piyasası aracı takas yükümlülüğünü  ve/veya özkaynak tamamlama yükümlülüğünü yerine getirmeyen müşteriler ilgili aracı  kurum tarafından 2 iş günü içerisinde Borsaya bildirilir ve söz konusu müşterilerin  kimlik bilgileri Borsa tarafından ilan edilir. Ancak temerrüd tarihi itibariyle 10.000 Yeni  Türk lirası ve altında kalan tutarlar veya müşterinin net varlığının %5 ini geçmeyen  tutarlar Borsaya bildirilmeyebilir. İşlem gününde emre konu nakit veya menkul kıymet  tutarlarının hesaplarında bulunmaması veya emrin verildiği anda peşinen tevdi  edilmemesi durumunda bu müşterilerin alım veya satım emirleri hiçbir aracı kurum  tarafından Borsada ilan edildiği tarihten itibaren altı ay süre ile kabul edilmez. Bu  müşteriler bildirim tarihinden önce almış oldukları vekaletnameler hariç, kimlik bilgileri  Borsada ilan edildiği tarihten itibaren bu maddede sayılan yükümlülükleri sona  erinceye kadar vekalet alarak müşteri hesaplarında işlem yapamazlar.

İMKB mevzuatında yer alan boykota ilişkin hükümler saklıdır.

(Ek üçüncü fıkra: Seri: V, No: 78 sayılı Tebliğ ile) Birinci fıkrada yer alan tutar,  Maliye Bakanlığınca ilan edilen yeniden değerleme katsayısı oranında her yıl artırılır.

Madde 36 — 27/12/1994 tarihli ve 22154 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan  Seri: V, No: 18 sayılı Kredili Menkul Kıymet, Açığa Satış ve Menkul Kıymetlerin Ödünç  Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğ yürürlükten kaldırılmıştır.

Geçici Madde 1- Bu Tebliğ yürürlüğe girmeden önce Kurulca kredili menkul  kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç alma ve verme işlemleri izin belgesi  iptal edilen aracı kurumlar bu Tebliğde yer alan mekan, teknik donanım, personel,  muhasebe sistemi gibi şartları yerine getirerek söz konusu faaliyetlerde bulunmak  üzere Kurula müracaat edebilirler. Bu aracı kurumların başvuruları müracaat halinde  Kurulca değerlendirilir.

Hali hazırda kredili menkul kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç alma  ve verme işlemleri izin belgesine sahip olan aracı kurumlar için 4 üncü madde hükmü  uygulanmaz.

Madde 37 — (Değişik: Seri: V, No: 69 sayılı Tebliğ ile) Bu Tebliğ 1/1/2004  tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 38 — Bu Tebliğ hükümlerini Sermaye Piyasası Kurulu yürütür.

1- (27/9/2003 tarihli ve 25242 sayılı Resmi Gazete’de; ”Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili  Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair  Tebliğ” Seri: V, No: 69 yayımlanmıştır.)

2- (17/12/2003 tarihli ve 25319 sayılı Resmi Gazete’de; “Sermaye Piyasası Araçlarının  Kredili Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına  Dair Tebliğ” Seri: V, No: 74 yayımlanmıştır.) (*)

3- (28/2/2004 tarihli ve 25387 sayılı Resmi Gazete’de; “Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili  Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair  Tebliğ” Seri: V, No: 78 yayımlanmıştır.)

4- (8/6/2005 tarihli ve 25839 sayılı Resmi Gazete’de; “Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili  Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair  Tebliğ” Seri: V, No: 81 yayımlanmıştır.)

5- (17/7/2007 tarihli ve 26585 sayılı Resmi Gazete’de; “Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili  Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair  Tebliğ” Seri: V, No: 94 yayımlanmıştır.)

6- (20/10/2009 tarihli ve 27382 sayılı Resmi Gazete’de; “Sermaye Piyasası Araçlarının  Kredili Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına  Dair Tebliğ” Seri: V, No: 111 yayımlanmıştır.)

7- (18/3/2010 tarihli ve 27525 sayılı Resmi Gazete’de; “Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili  Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair  Tebliğ” Seri: V, No: 118 yayımlanmıştır.)

8- (31/12/2012 tarihli ve 28514 (4.mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de; “Sermaye Piyasası  Araçlarının Kredili Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğde Değişiklik  Yapılmasına Dair Tebliğ” Seri: V, No: 133 yayımlanmıştır.)

9-(5/3/2021 tarihli ve 31414 sayılı Resmi Gazete’de; “Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili  Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğ (Seri: V, No:65)’de Değişiklik  Yapılmasına Dair Tebliğ” Seri: V, No: 137 yayımlanmıştır.)

Kaynak : https://mevzuat.spk.gov.tr/c88b9b65-2ec5-45f4-bd83-566acdcb5363